မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာ ရှင်ဒေဝီကို စစ်ကောင်စီက အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေး ဥပဒေပုဒ်မ နှစ်ခုနဲ့ ဇန်နဝါရီ ၁၀ ရက်နေ့က ထောင်ဒဏ်တစ်သက် ချမှတ်လိုက်ပါတယ်။
မှတ်တမ်းရိုက်ကူးသူတစ်ယောက်ကို အကြမ်းဖက်ပုဒ်မတွေတပ် ထောင်ချတာဟာ လက်ခံနိုင်စရာမရှိဘူးလို့ လုံခြုံရေးအရအမည်မဖော်လိုတဲ့ ဝါရင့်သတင်းစာဆရာတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။
"မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးတဲ့သူကိုတောင် ဒီလောက်ပြစ်ဒဏ်ချတယ်ဆိုရင် သတင်းသမားဆိုရင် ပိုတောင်ဆိုးနိုင်စရာရှိတယ်၊ ဒီမှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးတဲ့သူ၊ နောက်တစ်ခုက အမျိုးသမီးလည်း ဖြစ်တယ်၊ အဲတာကို အခုလို ထောင်ဒဏ်တစ်သက်တစ်ကျွန်းချတယ်ဆိုတာက တော်တော်ကို အံအားသင့်စရာ လက်မခံနိုင်စရာကောင်းတယ်၊ ကျွန်တော်တို့ သိရသလောက် ဘာမှအကြမ်းဖက်တဲ့ကိစ္စတွေနဲ့ ဆိုင်တဲ့သူလည်း မဟုတ်ဘူး၊ ဒီမှတ်တမ်းရိုက်ကူးတဲ့ဟာကိုပဲ အကြမ်းဖက်တိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေနဲ့ချတယ်ဆိုတာက နားမလည်နိုင်ဘူး၊ ဒီဟာက လက်ခံနိုင်စရာလည်းမရှိဘူးလို့ မြင်ပါတယ်"
သတင်းသမားကို ဘာမှမဆိုင်တဲ့ ပုဒ်မတွေတပ်ထောင်ချတာကို ရှုတ်ချတယ်လို့ ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်အခြေစိုက် လွတ်လပ်သော မြန်မာသတင်းမီဒီယာကောင်စီ အတွင်းရေးမှူး ဦးတိုးဇော်လတ်က ပြောပါတယ်။
"သတင်းထောက်တစ်ယောက်က သူအလုပ်သူ လုပ်တာကို ဒီလောက်ကြီးလေးတဲ့ပုဒ်မမျိုးစုံတပ်ပြီး ဖမ်းတာက ဘယ်လိုမှ လက်ခံနိုင်စရာမရှိပါဘူး၊ ကျွန်တော်တို့က လုံးဝ ရှုတ်ချပါတယ်၊ လက်ရှိတည်ဆဲ ဥပဒေမှာလည်း တည်ဆဲဆိုတာက ၂၀၀၈ ထဲကိုပဲ ပြောတာပါ၊ တကယ်က အဲမှာ လွတ်လပ်စွာသတင်းယူခွင့်ဘာညာ အကုန်ရှိပြီးသား သူအခန်းနဲ့သူ၊ ကျွန်တော်ထင်တာတော့ သတင်းသမားကို သတင်းအမှုနဲ့မစွဲဘဲ တခြားဘာမှမဆိုင်တဲ့ အကြမ်းဖက်ဥပဒေတွေနဲ့ လျှောက်စွဲပြီးတော့ အခုလို နှစ်ရှည်ထောင်ချတာ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိပါဘူး။"
ရှင်ဒေဝီအပါအဝင် အဖမ်းခံထားရတဲ့ သတင်းသမားတွေ လွတ်မြောက်ရေးကို နည်းလမ်းပေါင်းစုံနဲ့ ဆောင်ရွက်သွားမယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ (RSF) ရဲ့ သတင်းလွတ်လပ်အဆင့်မှာ မြန်မာနိုင်ငံဟာ အာဏာမသိမ်းခင်က နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၀ မှာ အဆင့် ၁၃၉ ရှိခဲ့ပေမဲ့ လက်ရှိမှာတော့ အဆင့် ၁၇၃ ကိုရောက်ရှိနေပြီး အဆိုးဆုံးအခြေအနေ ရောက်နေတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။
စစ်ကောင်စီက လူတွေကိုကြောက်စိတ်ဝင်အောင် လူသိများတဲ့သူတွေကို ကြီးမားတဲ့အမိန့်တွေ ချမှတ်လေ့ရှိတယ်လို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများကွန်ရက် ဦးဆောင်ကော်မတီဝင် ကိုသိုက်ထွန်းဦးက ပြောပါတယ်။
"လူသိများတဲ့သူတွေ၊ ထင်ရှားတဲ့သူတွေ၊ အနုပညာရှင်တွေဆိုရင် ပြည်သူတွေကို စံပြအနေနဲ့ သတ်မှတ်လို့ရအောင် သူတို့တွေကို ပုံမှန်လူတွေထက် ပိုပြီးတော့ စံချိန်တင် အမှုတွေကပ်တယ်၊ ပုဒ်မတွေနဲ့ အမိန့်ချတာတွေ လုပ်လေ့ရှိပါတယ်၊ ဒီလိုမျိုး အမိန့်ချလိုက်ခြင်းဖြင့် သူတို့ကိုလေးစာအားကျတဲ့သူတွေ၊ သူတို့လို့မျိုး လုပ်ဖို့ ရည်ရွယ်နေတဲ့သူတွေ၊ ကြံစည်နေတဲ့သူတွေကို ရပ်သွားလေမလားဆိုတဲ့ သူတို့ရဲ့ တွေးခေါ်ကြံရွယ်ချက်တွေနဲ့ ဒီလိုမျိုး အမိန့်တွေချတာဖြစ်ပါတယ်"
စစ်ကောင်စီဟာ သူတို့ကို ဆန့်ကျင်သူ မှန်သမျှကို အကြမ်းဖက်သမားလို့ သတ်မှတ်နေတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့ဖြစ်တဲ့ Fortify Rights အကြီးတန်း အကြံပေးအရာရှိ ပလက်ထရစ် ဖုန်ဆာသုန်က ပြောပါတယ်။
“စစ်ကောင်စီဟာ သူတို့ရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ဝေဖန်မှု မှန်သမျှကို အကြမ်းဖက်မှုလို့ သတ်မှတ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုနောက်ဆုံး ရှင်ဒေဝီကို ထောင်ဒဏ်တစ်သက်အထိ ချမှတ်လိုက်တာဟာ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေ မျှော်လင့်ချက်မဲ့နေတဲ့ အခြေအနေကို ညွှန်ပြနေပါတယ်။ သူတို့ပြောထားတာနဲ့ အတိုင်း လူတွေယုံနေအောင် လုပ်ဖို့နဲ့ သူတို့ပြောထားတာ မမှန်ကြောင်း ဖော်ထုတ်မဲ့ သတင်းသမားတွေကို ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ပြီး သတ်ဖြတ်တဲ့အထိ လုပ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာ စစ်ခေါင်းဆောင်တွေ လုပ်ချင်တာလုပ်ပြီး အပြစ်ပေးမခံရပဲ လွတ်မြောက်နေတဲ့ အခြေအနေကို ရပ်တန့်အောင်လုပ်ဖို့ Fortify Rights က တောင်းဆိုချင်ပါတယ်။ ဒီလို ရပ်တန့်အောင်လုပ်ဖို့ နိုင်ငံတကာ မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေတွေကို ရာဇဝတ်မှုတရားရုံး (ICC) ကနေ အရေးယူပေးဖို့ ICC အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေက ဆောင်ရွက်ကြဖို့ Fortify Rights က တိုက်တွန်းပါတယ်။”
မှတ်တမ်းရုပ်ရှင် ဒါရိုက်တာ ရှင်ဒေဝီဟာ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၁၅ ရက်နေ့က ရန်ကုန်တိုင်း၊ မြောက်ဥက္ကလာပမြို့နယ်မှာ အွန်လိုင်းက မှာယူထားတဲ့ ဒရုန်းကင်မရာကို သွားယူချိန် စစ်ကောင်စီတပ်သားတွေရဲ့ ဖမ်းဆီးတာကို ခံခဲ့ရတာပါ။
လူ့အခွင့်အရေး လေ့လာစောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့ (HRW) ရဲ့ အာရှရေးရာ ညွှန်ကြားရေးမှူး Phil Robertson ကလည်း ရှင်ဒေဝီဟာ ဘာမှအပြစ်မရှိတဲ့အတွက် အမြန်ဆုံး ပြန်လွှတ်ပေးဖို့ တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။
“စစ်ကောင်စီ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ သတင်းသမားတွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးသူတွေ၊ ဘယ်သူပဲ ဖြစ်ဖြစ် သူတို့နဲ့ အမြင်သဘောထား မတူသူ အားလုံးကို တားဆီးဖို့ကြိုးစားနေတာပါ။ ဒီလိုမျိုး ထိတ်လန့်စရာ ကောင်းတဲ့ ပြစ်ဒဏ်မျိုးချမှတ်လိုက်တာကို ကြည့်ရင် စစ်ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ပြည်သူတွေ ငြိမ်သွားအောင် နှုတ်ပိတ်ဖို့ ဘယ်လို အစွန်းရောက်တဲ့ လုပ်ရပ်မျိုးကိုမဆို လုပ်ဖို့ ဝန်မလေးတာကို ပြသနေပါတယ်။ ဒရုန်းတစ်ခု ပိုင်ဆိုင်တာဟာ ရာဇဝတ်မှု မဖြစ်သင့်ပါဘူး။ အာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အရာရာကို သံသယဝင်ပြီး ထင်ယောင်ထင်မှား ဖြစ်နေလို့သာ ဒရုန်းပိုင်တဲ့ သူတိုင်း သူတို့ကို ဆန့်ကျင်တော်လှန်ဖို့ ကြံစည်နေတာလို့ ထင်နေတာပါ။ ရှင်ဒေဝီမှာ ဘာအပြစ်မှာ မရှိတဲ့အတွက်၊ သူ့ကို ချက်ချင်း ချွင်းချက်မရှိ ပြန်လွှတ်ပေးသင့်ပါတယ်။”
ရှင်ဒေဝီဟာ ၂၀၀၇ ရောင်သံဃာ့လှုပ်ရှားမှုအရေးအခင်းအကြောင်းကို မှတ်တမ်းတင်ရိုက်ကူးသူဖြစ်သလို သံဃာတွေကို စစ်တပ်က လက်နက်နဲ့ အင်အားသုံးဖြိုခွဲတဲ့အကြောင်း ရိုက်ကူးတဲ့မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်နဲ့ နိုင်ငံတကာကို သိစေတဲ့ သတင်းထောက်လည်းဖြစ်ပါတယ်။
ရွှေဝါရောင်အရေးအခင်းကာလမှာ ဒီဗွီဘီသတင်းဌာနအတွက် ပြည်တွင်းကနေ သတင်းတွေပေးပို့ခဲ့ပြီး အဲချိန်မှာက စစ်တပ်ရဲ့ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းတာလည်း ခံခဲ့ရပါတယ်။
၂၀၁၀ နောက်ပိုင်းမှာတော့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးသူအဖြစ်လုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး ပြည်တွင်းနဲ့ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်တွေမှာ သူရဲ့မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်တွေဟာ ဆုတွေ ရရှိခဲ့ပါတယ်။
၂၀၁၃ ခုနှစ်က မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းက ပညာမသင်ကြားနိုင်တဲ့ ဆယ်ကျော်သက် မိန်းကလေးတစ်ဦးရဲ့ ဘဝအကြောင်းကို သူရိုက်ကူးခဲ့တဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဖြစ်တဲ့ "Now I am 13" ဟာ Kota Kinab နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ ငွေတံဆိပ်ဆုရခဲ့သလို ၂၀၁၄ ဝဿန်ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ အကောင်းဆုံးမှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဆုကို ရရှိခဲ့ပါတယ်။
မန္တလေးဖောင်တော်ဦး ဘုန်းတော်ကြီးသင်ပညာရေးကျောင်းရဲ့ အကြောင်းကို ရိုက်ကူးခဲ့တဲ့ "Brighter Future" မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဟာ Art of Freedom Film Festival ရုပ်ရှင်ပြပွဲမှာ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဆုရခဲ့ပါတယ်။
ပန်းချီဆရာတစ်ဦးရဲ့ ဇာတ်လမ်းကို ပုံဖော်ထားတဲ့ ''ရာဟုလာ'' မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဟာ နိုင်ငံတကာရုပ်ရှင်ပွဲတော်တွေမှာ အသိအမှတ်ပြုခံရတဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဖြစ်ပါတယ်။
ကချင်ဒုက္ခသည်စခန်းအကြောင်း ရိုက်ကူးထားတဲ့ Take Me Home ဟာလည်း ဝဿန်ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ အကောင်းဆုံး မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဆု ရရှိခဲ့တာပါ။
ရှင်ဒေဝီနဲ့ လုပ်ငန်းအတူတူလုပ်ကိုင်ဖူးသူ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာ မခင်ခင်ဆုကလည်း ရှင်ဒေဝီကို ဒီလိုအမိန့်ချမှတ်လိုက်တာကို စိတ်မကောင်းဖြစ်မိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“ရာဟုလာတို့ ဘာတို့နဲ့ပတ်သက်ပြီး လေးစားမှုနဲ့ စသိခဲ့တဲ့ အစ်မတစ်ယောက်ပဲပေါ့နော်။ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ခင်တဲ့အပိုင်းမှာလည်း ကိုယ်က လေးစားရတယ်။ သူ့ရဲ့စိတ်ဓာတ်ပိုင်းဆိုင်ရာက သူများကို ကူညီတယ်။ ဒီအစိုးရအဆက်ဆက်မှာ သူတို့တွေက အဖမ်းခံရတယ်။ အချုပ်ခံရတယ်ဆိုတဲ့ဟာတွေရော ကြားဖူးတယ်ပေါ့နော်။ ဒီတစ်ခါမှာလည်း သူဘယ်လိုတွေ လုပ်နေလဲပေါ့။ သူဘယ်လိုလမ်းကိုလျှောက်နေလဲဆိုတာ ကြည့်ပြီးတော့ ကိုယ်က အစ်မလုပ်နိုင်တယ်။ အစ်မသတ္တိရှိတယ်ဆိုပြီးကြည့်ပြီး အားကျရတဲ့အချိန် မိသွားတဲ့အချိန်မှာ လုံးဝ ဟာကနဲ ဖြစ်သွားတယ်။ အဲဒီနေ့ကလည်း စိတ်မကောင်းဘူးပေါ့နော်။ အမြန်ဆုံး ဒီအာဏာရှင်တွေကိုပဲ အမြစ်ဖြတ်သိမ်းမဲ့အချိန်ကို အမြန်ရောက်ချင်မိတယ်။ အစ်မကိုလည်း တစ်နေ့ပြန်တွေ့မယ်ပေါ့”
နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) ရဲ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၉ ရက်နေ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးချိန်ကစပြီး အရပ်သား (၁၉,၉၀၅) ဦး ဖမ်းဆီးခံထားရဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
No comments: